معیار ارزش سنجش اسناد تجاری از دیدگاه متخصص حقوقی
سفته یک سند تجاری است که نشان‌دهنده تعهد یک فرد (سفته دهنده) به پرداخت مبلغی معین به فرد دیگری (سفته گیرنده) در یک تاریخ مشخص در آینده است. به طور کلی، سفته یک ابزار مالی و تجاری کاربردی است که به جریان نقدینگی و تأمین مالی کمک میکند.
سفته چه ویژگی‌هایی دارد؟
سفته به‌عنوان یک سند تجاری، دارای ویژگی‌های مهمی است که آن را از دیگر اوراق بهادار متمایز میکند. برخی از ویژگی‌های مهم سفته عبارت‌اند از:
- تعهد پرداخت: سفته نشان‌دهنده تعهد قطعی سفته دهنده به پرداخت مبلغی مشخص به سفته گیرنده در تاریخ سررسید.
- قابلیت انتقال: سفته یک سند قابل انتقال است و می‌تواند به شخص ثالثی واگذار شود.
- تاریخ سررسید: سفته دارای تاریخ سررسیدی است که در آن سفته دهنده باید مبلغ مندرج در آن را پرداخت کند.
- بی قید و شرط بودن: تعهد پرداخت در سفته بی قید و شرط است و نمی تواند منوط به انجام کار یا شرطی خاص باشد.
- اجرای قانونی: در صورت عدم پرداخت در سررسید، سفته گیرنده می‌تواند از طریق دادگاه اجرای آن را خواستار شود.
- استفاده به‌عنوان وثیقه: سفته می‌تواند به‌عنوان وثیقه برای دریافت وام از بانک‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
این ویژگی‌ها سبب شده‌اند تا سفته به ابزاری کارآمد در تأمین مالی و مبادلات تجاری تبدیل شود.
مزایای سفته
- وثیقه پرداخت: همانطور که گفتم، سفته به‌عنوان یک سند تعهدآور، ضمانت پرداخت مبلغ مندرج در آن را فراهم میکند. این باعث افزایش اعتماد طرفین به انجام معامله میشود، زیرا آنها مطمئن هستند که در صورت عدم پرداخت، می توانند از طریق قانونی مبلغ سفته را وصول کنند.
- نقدشوندگی: سفته را می توان به اشخاص ثالث منتقل کرد یا به‌عنوان وثیقه برای دریافت وام مورداستفاده قرار داد. این ویژگی به این معنی است که سفته در صورت نیاز به نقد شدن، می‌تواند به سرعت تبدیل به وجه نقد شود. این امر انعطاف پذیری بالایی به سفته می بخشد.
- سهولت در جابجایی: امکان انتقال سفته به شخص ثالث موجب میشود که این سند به راحتی جابجا شود و مبلغ آن به سرعت دریافت شود. این ویژگی به ویژه در معاملات تجاری بسیار مفید است، زیرا طرفین می توانند به راحتی وجه مورد نیاز خود را جابجا کنند.
- اعتبار: سفته به‌واسطه تضمین پرداخت توسط صادرکننده، از اعتبار بالایی برخوردار است و مورد پذیرش واقع میشود. این موضوع به ویژه در معاملات بین شرکت ها اهمیت دارد، زیرا نشان‌دهنده میزان اعتبار و قابلیت اطمینان طرف مقابل است.
- امکان تقسیط پرداخت: در سفته امکان تعیین تاریخ سررسید و پرداخت اقساطی وجود دارد که انعطاف پذیری بیشتری به معامله می بخشد. این ویژگی به ویژه در معاملات بزرگ مقیاس مفید است، زیرا به طرفین امکان می‌دهد که مبلغ معامله را به صورت اقساطی پرداخت کنند.
- پوشش ریسک: استفاده از سفته می‌تواند ریسک های مرتبط با پرداخت وجه را برای طرفین معامله کاهش دهد. این امر به ویژه در معاملات بین شرکت ها اهمیت دارد، زیرا طرفین معامله می توانند ریسک عدم پرداخت را کاهش داده و با اطمینان بیشتری وارد معامله شوند.
در مجموع، این مزایای متعدد سبب شده است که سفته به یکی از ابزارهای مالی و پرداخت رایج و مهم در معاملات تجاری تبدیل شود.
معایب سفته
- هزینه های صدور و انتقال: صدور و انتقال سفته مستلزم پرداخت هزینه های مختلفی از جمله تنظیم سند، تمبر، کارمزد بانکی و غیره است که این هزینه ها ممکن است برای طرفین معامله سنگین تمام شود.
- احتمال سوء استفاده: سفته به علت قابلیت انتقال به شخص ثالث، ممکن است مورد سوءاستفاده قرار گیرد. به‌عنوان مثال، در صورت سرقت یا جعل سفته، امکان وصول غیرقانونی وجه آن وجود دارد.
- نیاز به وثیقه: معمولا برای صدور سفته، نیاز به ارائه وثیقه از سوی صادر کننده است. این امر ممکن است برای صادرکننده محدودیت ایجاد کند، به ویژه اگر وثیقه مورد نظر قابل دسترسی نباشد.
- محدودیت در برخی معاملات: در برخی معاملات مانند خرید و فروش املاک، استفاده از سفته ممکن است محدود باشد و طرفین ترجیح دهند از ابزارهای دیگری مانند چک یا انتقال وجه استفاده کنند.
- ریسک عدم پرداخت: با وجود وجود وثیقه، همچنان احتمال عدم پرداخت توسط صادرکننده سفته وجود دارد که می‌تواند برای دارنده سفته ایجاد مشکل کند.
- محدودیت در زمان اعتبار: سفته دارای زمان اعتبار محدود است و پس از سررسید، قابلیت وصول وجه آن کاهش می یابد. این ویژگی ممکن است برای طرفین معامله محدودیت ایجاد کند.
چه مواردی در سفته باید به طور دقیق مشخص شود؟
در یک سفته بایستی موارد زیر به طور دقیق و مشخص درج شده باشد:
- عنوان “سفته”: این عنوان باید به طور واضح در سفته قید شده باشد.
- نام و مشخصات سفته دهنده: نام، نشانی و شناسه فردی سفته دهنده باید به طور کامل درج شود.
- نام و مشخصات سفته گیرنده: نام، نشانی و شناسه فردی سفته گیرنده باید به درستی مشخص باشد.
- مبلغ سفته: مبلغ قابل پرداخت در سفته باید به عدد و حروف درج شود.
- تاریخ سررسید: تاریخی که سفته دهنده باید مبلغ سفته را پرداخت کند، باید به صورت روز/ماه/سال درج شود.
- محل پرداخت: مکانی که سفته دهنده باید مبلغ سفته را پرداخت کند، باید مشخص شود.
- امضا و مهر سفته دهنده: سفته باید توسط سفته دهنده امضا و مهر شود تا اعتبار داشته باشد.
این موارد باید به‌دقت و صحت در سفته درج شوند تا بتواند به‌عنوان یک سند قانونی و قابل‌اجرا مورد استفاده قرار گیرد.
قانون سفته بانکی
قانون تجارت در مواد 307، 308 و 309 به موضوع سفته پرداخته است. این مواد به تشریح اصول و شرایط صحت و محتوای سفته می‌پردازند.
ماده 307 قانون تجارت، سفته را این‌گونه تعریف میکند: “سفته سندی است که به موجب آن، امضاکننده متعهد میشود مبلغی را در موعد مقرر یا درخواست به حامل یا شخص معین پرداخت کند.”
طبق ماده 308، سفته باید عالوه بر امضا یا مهر، دارای تاریخ و موارد زیر باشد: مبلغ به حروف، نام گیرنده وجه، تاریخ پرداخت. عدم رعایت این شرایط سبب میشود دارنده سفته نتواند از قوانین مربوطه استفاده کند.
با توجه به وجود سفته‌های کاغذی و الکترونیکی، این اطلاعات را می‌توان در هر دو نوع سفته ثبت نمود.
همچنین قابل‌ذکر است که علی‌رغم تفاوت سفته و برات، کلیه مقررات بیان شده برای سفته در مورد برات نیز صادق است. با این تفاوت که درج محل پرداخت برات الزامی است، درحالی‌که درج محل پرداخت سفته الزامی نیست.
قوانین مربوط به به اجرا گذاشتن سفته
در قوانین ایران، اجرای سفته تنها از طریق مراجع قضایی دادگستری امکان‌پذیر است. سفته بر خلاف چک، سند لازم‌الاجرا محسوب نمی‌شود و امکان اجرای آن از طریق اسناد رسمی وجود ندارد.
دارنده سفته می‌تواند حداکثر ۱۰ روز پس از سررسید، به اداره واخواست دادگستری مراجعه و وجه سفته را به صورت قانونی و رسمی مطالبه کند. اگر در این مهلت ۱۰ روزه واخواست نشود، همچنان امکان طرح دعوی و اجرای سفته از طریق دادگاه و تنظیم دادخواست وجود دارد.
با این حال، دارنده سفته از مزایای اسناد تجاری برخوردار نیست و سفته به عنوان یک سند عادی محسوب میشود. در صورت صدور حکم به پرداخت وجه سفته توسط دادگاه، دارنده می‌تواند به استناد قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، اقدامات اجرایی مانند توقیف اموال مدیون یا صدور حکم جلب را درخواست کند.
آیا امکان انتقال سفته به شخص ثالث وجود دارد؟ در این صورت چه شرایطی لازم است؟
بله امکان انتقال سفته به شخص ثالث وجود دارد. این عمل به “ظهرنویسی” سفته معروف است و شرایط آن به شرح زیر است:
- تنظیم ظهرنویسی: سفته گیرنده اصلی باید با نوشتن متن ظهرنویسی و امضای خود، سفته را به شخص ثالث منتقل کند.
- درج مشخصات جدید: در متن ظهرنویسی باید نام، نشانی و سایر مشخصات شخص ثالث (حواله گیر) به طور کامل درج شود.
- امضای حواله گیر: شخص ثالث (حواله گیر) نیز باید سفته را امضا کند تا انتقال سفته به او تکمیل شود.
- نگهداری سفته: پس از ظهرنویسی، سفته در اختیار حواله گیر جدید قرار می گیرد.
این انتقال، سفته را به یک سند قابل‌معامله تبدیل میکند و حواله گیر می‌تواند آن را مطالبه کند یا به شخص دیگری منتقل نماید. اما باید توجه داشت که این انتقال نباید برای انجام تقلب یا اعمال خلاف قانون باشد.
چه مواردی باید در متن ظهرنویسی سفته به شخص ثالث درج شود؟
در متن ظهرنویسی سفته به شخص ثالث، موارد زیر باید به طور کامل درج شود:
- نام و نام خانوادگی حواله گیر (شخص ثالث)
- نشانی و آدرس کامل حواله گیر
- تاریخ ظهرنویسی
- عبارت “به دستور (نام فرد) واگذار میشود”
- امضای ظهرنویسی کننده (سفته گیرنده قبلی)
همچنین ممکن است موارد دیگری نیز در متن ظهرنویسی درج شود، مانند:
- محل صدور سفته
- شماره سفته
- مبلغ سفته
- تاریخ سررسید
عدم درج هر یک از این موارد ممکن است باعث ایجاد ابهام و مشکلات حقوقی شود.
آیا سفته می‌تواند به‌عنوان وثیقه برای دریافت وام از بانک مورد استفاده قرار گیرد؟
بله سفته می‌تواند به‌عنوان وثیقه برای دریافت وام از بانک مورد استفاده قرار گیرد. این یکی از کاربردهای مهم سفته است.
این‌گونه که وقتی فردی به بانک مراجعه میکند و درخواست وام می‌دهد، بانک ممکن است از او بخواهد که سفته‌ای را به‌عنوان وثیقه ارائه دهد. این سفته می‌تواند شامل مبلغی باشد که قرار است فرد در آینده از شخص ثالثی دریافت کند.
بانک با دریافت این سفته به‌عنوان وثیقه، اطمینان پیدا میکند که در صورت عدم بازپرداخت وام توسط متقاضی، می‌تواند از طریق اجرای سفته، مبلغ وام را دریافت کند.
این قابلیت سفته برای استفاده به‌عنوان وثیقه، آن را به ابزار مهمی در تأمین مالی تبدیل میکند و به مؤسسات مالی کمک میکند که با اطمینان بیشتری وام‌ها را تخصیص دهند.
آیا سفته باید در زمان مشخصی پرداخت شود یا می‌توان آن را به تأخیر انداخت؟
سفته به طور کلی باید در تاریخ سررسید که در خود سفته مشخص شده است، پرداخت شود. این تاریخ سررسید، زمان قطعی و تعیین شده‌ای است که سفته دهنده موظف است مبلغ سفته را به سفته گیرنده پرداخت کند.
با این حال، در برخی موارد امکان تاخیر در پرداخت سفته وجود دارد:
- تمدید سررسید: در صورت توافق بین سفته دهنده و سفته گیرنده، تاریخ سررسید سفته می‌تواند تمدید و به تاخیر انداخته شود.
- عدم پرداخت در سررسید: اگر سفته دهنده در تاریخ سررسید مبلغ سفته را پرداخت نکند، سفته گیرنده می‌تواند از طریق دادگاه اقدام به اجرای آن کند.
- اعطای مهلت از سوی سفته گیرنده: گاهی سفته گیرنده به سفته دهنده مهلت بیشتری برای پرداخت مبلغ سفته می‌دهد که در این صورت تأخیر مجاز است.
اما در هر حال، پرداخت به موقع سفته در تاریخ سررسید مقرر، بهترین و قانونی‌ترین شیوه است و تأخیر در آن ممکن است پیامدهای قضایی به گفته مشاوره حقوقی داشته باشد.
تفاوت چک و سفته
بین چک و سفته اختلافات مهمی وجود دارد که عبارت‌اند از:
تعریف:
- چک: یک سند پرداخت است که به‌موجب آن صادرکننده از بانک خود درخواست پرداخت وجه به شخص یا حامل چک را میکند.
- سفته: یک سند بدهی است که به‌موجب آن صادر کننده به دارنده آن متعهد میشود در موعد مقرر، مبلغ مندرج در سفته را پرداخت نماید.
پشتوانه:
- چک: پشتوانه چک، موجودی حساب بانکی صادر کننده است.
- سفته: سفته پشتوانه بدهی صادرکننده است و مطالبه وجه از صادرکننده است.
شکل ظاهری:
- چک: چک دارای فرمت استاندارد و ویژگی‌های امنیتی است.
- سفته: سفته فرمت استاندارد ندارد و ممکن است به شکل‌های مختلفی صادر شود.
نقل و انتقال:
- چک: چک قابل نقل و انتقال به‌واسطه ظهرنویسی است.
- سفته: سفته از طریق ظهرنویسی قابل نقل و انتقال است.
ضمانت اجرا:
- چک: در صورت برگشت چک، جرایم قانونی در مورد آن اعمال میشود.
- سفته: در صورت عدم پرداخت سفته، امکان اعمال اجرائیه علیه صادر کننده وجود دارد.
اعتبار:
- چک: اعتبار چک محدود به زمان ارائه آن به بانک است.
- سفته: سفته دارای مدت اعتبار است که در آن می‌بایست پرداخت آن انجام شود.
ثبت و ضبط:
- چک: صدور چک ثبت و ضبط میشود و دارای شماره است.
- سفته: سفته معمولا فاقد شماره‌سریال ثبت شده است.
هر کدام از این ابزارها بسته به نوع تراکنش و نیاز طرفین معامله مورداستفاده قرار می‌گیرند. درک تفاوت‌های مهم بین چک و سفته می‌تواند در استفاده صحیح و مناسب از هر یک کمک کند.
